“De boer in mij zit nog steeds gevangen”

In het BBC-programma ‘Hard Talk’ spaarde de interviewer Roy Bennett niet. De studio in Johannesburg was al snel te klein voor de Zimbabwaanse politicus. Net zoals zijn pak-met-stropdas overigens. Wie Roy Bennett (50) tegenkomt, ontmoet een markant man. ,,Ik ben een boer. Een man van de grond. En geen politicus. Maar als ik het over zou moeten doen, zou ik weer dezelfde keuze maken.’’

Hij komt me met een glimlach in zijn blauwe ogen tegemoet. Maar zijn gezicht is strak. Later bekent hij dat hij niet echt zijn dag heeft. In Zimbabwe is het leven van een oppositielid – Bennett is een blanke politicus van de Beweging voor Democratische Verandering (MDC) – verre van gemakkelijk. En dan maakt het niet uit of je in of buiten het land woont. Dagelijks is hij in contact met zijn collega’s en bereiken hem berichten van mishandeling, onderdrukking, tegenwerking of politieke maatregelen van het regime-Mugabe die het land verder de afgrond in helpen. Nog diezelfde middag komt het bericht binnen dat vijftien MDCaanhangers zijn gearresteerd, terwijl ze een bijeenkomst hadden in het huis van een van de leden. Negen van hen werden later vrijgelaten, maar zes zijn door een speciale politie-eenheid naar een onbekende bestemming afgevoerd. De kans is groot dat ze daar gemarteld worden, vreest de oppositiepartij.

Dwangarbeid

Het Mugaberegime doet er alles aan om de oppositie de mond te snoeren. Bennett ondervond dat aan den lijve toen hij in oktober 2004 veroordeeld werd tot een jaar gevangenisstraf met dwangarbeid. Toen minister van Justitie, Patrick Chinamasa, hem in het parlement uitschold en zijn voorouders voor ‘dieven en moordenaars’ uitmaakte, knapte er iets bij Bennett. Hij werkte de minister ter plekke eigenhandig tegen de grond.

Over zijn acht maanden in de gevangenis is Roy Bennett kort: ,,Het was geen aangename tijd, maar ze hebben me niet heel grof mishandeld.’’ Iets uitvoeriger was zijn commentaar direct na zijn vrijlating. ,,De onmenselijkheid waarmee de gevangenen worden behandeld; het gebrek aan middelen of toegang tot iedere vorm van recht, gecombineerd met het vuil en de stank van iedere dag, is iets wat ik nooit zal vergeten. En ik zal niet rusten totdat hun omstandigheden zijn verbeterd.’’

Na zijn vervroegde vrijlating in 2005 vluchtte Bennett met zijn gezin naar Zuid-Afrika waar hij politiek asiel aanvroeg. Na een eerste afwijzing ontving hij in mei dit jaar een verblijfsvergunning. Nu woont hij in een huismet-een-tuin in een van de woonwijken rond Johannesburg. Een plek die niet te vergelijken is met de boerderij waar hij opgroeide op het platteland van Zimbabwe, of met zijn laatste boerderij en koffieplantage Charleswood in het Chimanimani-district. Roy Bennett mag dan uit de gevangenis zijn, de boer in hem zit nog steeds gevangen.

Lees verder: http://www.nd.nl/Document.aspx?document=nd_artikel&vorigDocument=nd_zoekresultaten&id=103739

Als succes je achtertuin binnenwandelt...

Je kunt het waarschijnlijk niet zien, maar het aanplakbiljet in de foto heeft de veelzeggende kop 'Success becomes a curse!'. Ik kwam het vanmiddag tegen op weg door Soweto. Op de voorgrond zie je een verzameling krotten met daarachter het nieuwe voetbalstadion Orlando in aanbouw. Het is een plaatje waar je rond de keukentafel nog heel lang over door kunt praten.

Juist deze week verschenen de resultaten van een onderzoek naar de stand van zaken rond leven in Zuid-Afrika. Behalve positieve feiten zoals toename van het aantal huizen en ook de toegang tot elektriciteit en stromend water, was het schokkend te horen dat het aantal mensen dat leeft in armoede sinds kort na het einde van apartheid, meer dan verdubbeld is. Of wat specifieker: Het aantal mensen dat moet rondkomen van minder dan 1 dollar per dag is toegenomen van 1,9 miljoen (1996) tot 4,2 miljoen (2005).

Een dag later vond ik een bericht, geschreven door een ex-topman van het ANC, waarin hij alle voordelen van het leven in Zuid-Afrika eens op een rijtje zette. Een van de grote punten van vooruitgang noemt hij de inkomsten die Zuid-Afrika nu al krijgt uit het organiseren van de Wereldkampioenschappen voetbal: niet alleen geld, maar ook duizenden nieuwe banen.

En dan zijn er de berichten die bijna dagelijks in de krant staan over (ex)ministers, ambtenaren en zakenlieden die betrapt zijn op fraude en corruptie. Succes kan inderdaad een vloek worden. Het zijn maar weinigen die de last kunnen dragen zonder eronder te bezwijken.

Op dit moment hoop ik maar eenvoudig dat de mensen in die krotjes een baan en inkomsten hebben gevonden in dat enorme voetbalstadion dat in hun achtertuin verrijst. Dan krijgen ze nog iets terug voor de horizonvervuiling die plaatsvindt.

Gelukzoekers

Je realiseert het je niet als je de stad ziet liggen, maar Johannesburg is maar ruim honderd jaar oud. Toen aan het einde van de 19e eeuw goud werd ontdekt, werd de plaats waar tot dan toe slechts een paar kleine boeren woonden, een trekpleister voor goudzoekers. De zoekers van geluk. Van de toekomst.

Vandaag de dag wordt de stad voor een groot deel bevolkt door hun (achter) kleinkinderen. De kinderen van gelukzoekers afkomstig uit Ierland, Griekenland, Engeland, maar ook uit omliggende landen als Mozambiek en uit Zuid-Afrika zelf.

In het apartheidmuseum maak je kennis met ze. Zoals met Mthuthulezi Macasa (zie foto hiernaast, op de rug gekeken), zoon van Panti en kleinzoon van Abraham. Abraham verliet zijn clan in de Oostkaap in 1921 op zoek naar geluk in de goudmijnen van Johannesburg. Panti werd geboren in Sophia Town maar leefde het grootste deel van zijn leven in Soweto. Hij ging naar de eerste middelbare school in Soweto. Na zijn schooltijd werd hij politie-agent en was belast met het controleren van mensen op het al dan niet met zich meedragen van hun pas. Het was een baan die hij haatte. In 1961 werd hij verantwoordelijk voor de recreatie en sport op het Orlando East Recreation Centre. Panti werkte hier voor 40 jaar en zag latere beroemdheden langskomen zoals Nelson Mandela. Hij overleed echter in 2001, slachtoffer van een gewelddadige overval. Mthuthulezi woont nog bij zijn moeder Patience.

JOZI

Als ik vrijdagmiddag van het vliegveld over de laatste heuvel rijd, ligt voor me de sky line van Johannesburg. En ik kan een gevoel van enthousiasme niet onderdrukken. Het verbaast me, want tot dusver stond de naam Johannesburg toch gelijk aan een stad van geweld en criminaliteit; een plek waar je liever vandaag dan morgen weer uit vertrekt? Vanwaar dan toch even dat vonkje van binnen wat ik zo duidelijk voel?
In de loop van de dagen wordt het duidelijk: Johannesburg, of 'Jozi' zoals haar inwoners haar liefkozend noemen, is een stad van leven. De stad ademt energie, dynamiek, avontuur, actie, bedrijvigheid.

Johannesburg, Egoli, Stad van Goud, Jozi... tot dusver is ze goed voor me geweest. Ja, ze verwart me met haar uitgebreide wegennetwerk dat als een kluwen grote lange linten door en om de stad heen ligt. Ze jaagt me angst aan vanwege het onbekende. Tegelijkertijd omarmt ze me met behulp van de warme Afrikaanse zon en zegt: Kom, leef!

Mugabe-afvalligen starten nieuwe partij

HARARE/JOHANNESBURG - In de aanloop naar de verkiezingen van volgend jaar, heeft Zimbabwe er een nieuwe politieke partij bij. De Zimbabwaanse krant Zim Daily meldde gisteren dat voormalige aanhangers van de huidige president Robert Mugabe hiertoe het initiatief hebben genomen. Ook leden van de oppositiepartij MDC zouden aan boord willen komen .

De nieuwe partij wordt geleid door Simba Makoni, lid van het politbureau van de huidige regeringspartij ZANU-PF. Hij krijgt support van ondermeer Mugabe’s voormalige generaal Salomon Mujuru.

Het is sinds lang bekend dat er onrust is binnen de regeringspartij ZANU-PF. Een groeiend aantal leiders is het oneens met het beleid van Mugabe. En het besluit van het centrale comité van de partij in oktober dat er naast Mugabe geen ruimte is voor andere kandidaten om leiderschap van de partij over te nemen, heeft wellicht de vorming van de nieuwe partij versneld.

Machtstrijd

Het is overigens niet alleen ZANU-PF die gebukt gaat onder onenigheid binnen de familie. Ook de MDC haalde de afgelopen weken het nieuws met berichten over een machtsstrijd binnen de partij, Vooral het ingrijpen van partijleider Morgan Tsangvirai rond de verkiezing van een nieuwe voorzitster van de Vrouwenliga van de partij, stuitte op verzet. En nu lijkt het er dan op dat hij zich moet gaan voorbereiden op het feit dat een aantal van zijn partijgenoten de overstap naar de nieuwe partij zullen maken. Volgens de krant Zim Daily zijn er gesprekken geweest tussen rebellerende ZANU-PF-leden en MDC-kopstukken over de vorming van een nieuwe partij.

Roy Bennett, de penningmeester van de MDC en in ballingschap in Zuid-Afrika, is niet verrast door de komst van de ‘derde beweging’: “Ter elfder ure komen de redders bovendrijven. Waar waren zij in de afgelopen zeven jaar terwijl wij in de loopgraven lagen? Maar ik wens ze het allerbeste. Ik blijf zelf de zaak van de MDC en de mensen van Zimbabwe toegewijd.” Hij vindt dat de MDC consequent is geweest in het zoeken naar een oplossing voor de crisis in het land: “Wij hebben onderwerpen aangekaart en boven tafel gekregen. Zelfs zo dat een tegenstribbelende ZANU-PF wel aan de onderhandelingstafel plaats moest nemen. De enige weg naar het vinden van een structurele oplossing is die van praten en onderhandelen.”

Nieuwe speler

Uit eerder gehouden en nieuw opinieonderzoek blijkt dat Simba Makoni, na oppositieleider Tsangvirai, serieuze competitie betekent voor Mugabe. Makoni is een man van het eerste uur en was staatssecretaris van Landbouw in de eerste regering na de onafhankelijkheid in 1980. Later was hij minister van Energie, Jeugd en Financiën maar werd door Mugabe ontslagen. Sindsdien heeft hij zich op de achtergrond gehouden. Zijn laatste baan was als secretaries bij de SADC, een samenwerkingsverband tussen de zuidelijke staten van Afrika. Een functie die volgens hem vroeg om “een fijne balans tussen (het hebben van) hoogstaande principes en pragmatisme”.

De 57-jarige politicus ligt echter goed bij het gematigde deel van ZANU-PF. En hoewel hij volgens berichten niet zo gerespecteerd is bij de legerleiding, zal hij zijn voordeel kunnen doen met de ondersteuning van ex-generaal Mujuru.

Ondertussen gaan de gesprekken tussen de regerings- en oppositiepartij onder toeziend oog van Zuidafrika’s president Thabo Mbeki naar verluid de laatste rondes in. Of de komst van een nieuwe speler in het politieke veld hierop invloed heeft en - zo ja - welke invloed, zal nog moeten blijken.

[foto: Simba Makoni haalt Mugabe rechts in]

Zie ook: http://www.nd.nl/Document.aspx?document=nd_artikel&id=103466

En: http://www.afrikanieuws.nl/site/list_messages/12883

Open deuren in gevangenis Johannesburg

In een tijd dat de gevangenissen in Zuid-Afrika het nieuws halen vanwege de slechte staat van de gezondheidszorg en het justitiële apparaat als geheel op meerdere fronten blijkt te falen, maken Martin en Anita de Bruijn bijna dagelijks een gang naar de gevangenis in Johannesburg. In de afgelopen drie jaar is het Nederlandse stel ‘vader en moeder’ geworden van bijna 400 langgestraften.

Het is het verhaal van Handelingen, zegt een vriend tegen me de eerste keer dat hij me over Martin en Anita en hun werk in de gevangenis in Johannesburg, vertelt.

Gevangenisdeuren die opengaan. Ik moet eraan denken als we donderdagmorgen rond 09.00 uur naar het metershoge zwaar bedraade en bewaakte hek lopen dat toegang geeft tot de sectie waar de ‘zware jongens’ zitten. We gaan door een draaihek, en nog een draaihek. En dan zijn er alleen nog maar lichtgele muren, grijze vloeren, tl-lichten en jongens en mannen in oranje of grijze pakjes.

Ik krijg weinig tijd om me claustrofobisch te gaan voelen. Nog voordat we een leslokaal induiken waar zo’n 50 jongens en mannen op ons zitten te wachten, krijg ik al een ferme handdruk en een brede glimlach van twee jongens: Lucky man en Lungile. Het zijn namen van jongens die ‘symbool’ staan voor het levensveranderende werk van Martin en Anita zo blijkt later.

Martin (41) en Anita (42) de Bruijn kwamen in maart 2005 naar Johannesburg om een aantal jaren van hun leven te dienen, zo zeggen ze zelf. Ze starten werk in de gevangenis en schreven programma’s die de aard hebben van rehabilitatieprogramma’s, maar met een sterk fundament van normen en waarden. Zo kunnen de jongens onder meer inschrijven voor trainingen in sociale vaardigheden, een cursus naar aanleiding van de tien geboden en een expressie cursus.

Terwijl ik vanmorgen mijn ogen laat dwalen over de donkerbruine en zwarte hoofden in de banken voor me, lijken ze onschuldig en lichtelijk naief. Maar ze verrassen met hun scherpe en diepe vragen, hun opmerkingen en hun kennis van de Bijbel. Dit zijn de langgestraften van Johannesburg Maximum Gevangenis? Het is moeilijk voor te stellen.

Martin helpt me snel uit de droom en vertelt me later dat dit wel een selectie is. Momenteel hebben ze ‘slechts’ 123 van de 700 ‘zware jongens’ in hun training; jongens die hebben aangegeven te willen leren en veranderen. “Er zitten daar ook jongens in de cel die helemaal niet willen veranderen, hard-core criminelen”, zegt Martin. Maar goed, het is wel een vonkje van hoop in een omgeving die verder rustig als ‘hel’ aangeduid kan worden. Een plek waar een mens zonder God in geen geval beter uit kan komen.

Aan het einde van de ochtend, zetten de jongens een lied in.

“Father, father...”

Jongens die waarschijnlijk nooit een vader gekend hebben.

“Baie dankie...”

En dat vanuit een gevangeniscel

En er gaan inderdaad deuren open: “Jullie liefde voor ons heeft veel deuren voor ons opengezet”, vat een van de zware jongens het samen. “We hebben dingen geleerd die we niet wisten. Er is weer hoop.”