Mag het licht aan? (2)

Geen idee waar deze illustratie vandaan komt, maar hij is erg grappig. Interessant is om te zien hoe crisissituaties vaak het meest creatieve in de mens naar boven halen.

Dit doet me overigens denken aan vroegere geschiedenisexamens waarbij je een illustratie kreeg en dan moest vertellen op welk historisch feit dit van toepassing was, en hoe het verhaal er omheen luidde. In dit geval zou het antwoord luiden:
Historisch feit - In 2008 kampt Zuid Afrika met problemen in de elektriciteitsvoorziening omdat de economische groei heeft gezorgd voor een onvoorziene grote vraag naar stroom. En voor het verhaal verwijs ik je naar de vorige bijdrage, zie hieronder.

Mag het licht aan?

Als je Zuidafrikanen deze dagen vraagt naar hun grootste frustratie, dan zullen ze je bijna unaniem vertellen over de elektriciteitsproblemen. Vooral in de afgelopen twee weken legden stroomstoringen grote delen van het land voor soms uren achtereen plat. Eskom, het nationale elektriciteitsbedrijf, kan door de sterk groeiende economie de vraag naar stroom namelijk niet langer aan. Het ‘goede’ nieuws is dat het niemand onberoerd laat. Want van de bewoners in de townships tot de industrie, iedereen komt aan de beurt. In dit land wat nog steeds op veel verschillende manieren verdeeldheid kent, zijn we hierin tenminste ‘gelijk’.

En ook de toerist mag rekenen op deze unieke culturele ervaring. Zo kwamen gisteravond ruim vijfhonderd mensen vast te zitten op de top van de Tafelberg toen rond acht uur de stroom uitviel rond Kaapstads gezichtsbepalende attractie. Behalve dat het volop gelegenheid gaf om de bijna-volle maan aan de zuidelijke hemel te bewonderen, werd het naar mate de avond inviel ook koud op de 1086 meter hoge berg. En op een dag waarop de middagtemperatuur tot boven de 30 graden was gestegen, was niemand daar echt op voorbereid.

Terwijl de schemer daalde en de wolken zich langzaam maar zeker een weg kropen naar het plateau op de top, voegde ik me bij de mensen die zich in lange rijen hadden verzameld voor het voor het gebouw van de kabelbaan. Herhaalde oproepen tot geduld gingen vergezeld van het uitdelen van flessen water en bekers hete koffie. En ondertussen ging met de ondergaande zon langzaam maar zeker echt het licht uit op de Tafelberg.

Vroege uurtjes

Toen rond half 11 de elektriciteit terug was, bleek de stroomstoring een technisch probleem veroorzaakt te hebben in het bewegingsmechanisme van de kabelbaan. De twee cabines hingen tussen hemel en aarde en 37 passagiers moesten door reddingsploegen uit hun benarde positie bevrijd worden. Het was dus niet eerder dan in de vroege uurtjes van de volgende morgen dat ik en de laatste mensen de top van de Tafelberg konden verlaten. Als we nog even gewacht hadden, hadden we de zon ook weer op kunnen zien komen. Het enige wat de directeur van Public Lighting van Kaapstad echter over de situatie wist te zeggen was dat er nu eenmaal gelijke verdeling van elektricteit moet plaatsvinden, en dat iedereen dus op stroomuitval moet rekenen.

Ziezo. Daar kunnen wij en de toeristen het mee doen. Hoe bereid ik me dus voor op een volgend bezoek aan de Tafelberg? Ik neem lessen parachutespringen? Ik zorg voor een extra rugzak met genoeg materiaal om een nacht en een dag op de bergtop door te brengen? Ik ga er niet meer ’s avonds op, zodat ik altijd nog naar beneden kan klauteren? Ik zorg ervoor dat ik mijn coördinaten weet (33° 57' 0" N, 18° 25' 0" E) en dat ik een mobiele telefoon met volle batterij bij de hand heb? Of moeten we maar gewoon helemaal stoppen met die gekkigheid van het willen gaan naar plaatsen op alle momenten van de dag?

Ondertussen is het goed te weten dat Eskom en de overheid bezig zijn een plan uit te werken om ons uit de stroomcrisis te helpen. Een 'stroomloze zondag' zit er niet in, maar mogelijk wel 'stroom-op-de-bon'.

De universele les van regenboognatie Zuid Afrika

Het ‘nieuwe’ Zuid Afrika is bijna 14 jaar oud. Nadat alle gruwelen uit de tijd van apartheid door de Waarheids- en Verzoeningscommissie in rapporten was verwoord, moest het ‘over’ zijn. Het land was vanaf dat moment de ‘regenboognatie’ en ‘proudly South African’. Anno 2008 blijken de kleuren van die regenboog echter maar met moeite in elkaar over te vloeien.

Een achttienjarige jongen rijdt een township binnen, stapt uit en begint in het wilde weg te schieten. Twintig minuten later telt de gemeenschap drie doden en een zevental gewonden. Een dag later overlijdt een tiener aan schotwonden nadat hij zou zijn neergeschoten door een Somalische winkeleigenaar. Twee gebeurtenissen uit de afgelopen twee dagen. Verhalen als deze zijn gelukkig nog vrij uitzonderlijk in Zuid Afrika waar mensen afkomstig uit een groot aantal verschillende stammen en bevolkingsgroepen naast elkaar leven. Opmerkelijk is echter dat betrokkenen en ook de berichtgeving in deze beide gevallen een duidelijke link leggen met racistische motieven en heersende onderbuikgevoelens.

Bevolkingsgroep

Volgens de Zuidafrikaanse Organisatie voor de Mensenrechten staan beide incidenten niet op zichzelf. Er is reden voor bezorgdheid. Ook een rapport van het Institute for Justice and Reconciliation over in hoeverre de verzoening heeft doorgewerkt in het land, laat zien dat er nog wel wat werk aan de winkel is.

De onderzoeksresultaten schetsen onder meer het beeld van een land waarvan 44 procent van de inwoners aangeeft dat ze het moeilijk vindt mensen uit andere rassen en bevolkingsgroepen te vertrouwen. Niet zo verrassend overigens in een land wat lang geregeerd werd door het ‘verdeel-en-heers’-principe.Wantrouwen is gezaaid en zit diep.

En bruggen slaan blijkt moeilijk. Uit het onderzoek komt naar voren dat 26 procent van de ondervraagden in het dagelijks leven nooit praat met iemand van een ander ras. En 48 procent geeft aan dat ze in hun vrije tijd geen tijd doorbrengen met mensen uit andere bevolkingsgroepen.

Daarin lijken mensen worden tegengehouden door het feit dat ze geen of weinig kennis zeggen te hebben van de culturele gebruiken van de andere groep. Van de ondervraagde Zuidafrikanen geeft 61 procent aan dat ze niets begrijpt van de manier waarop de andere bevolkingsgroepen leven. Voeg daarbij de 12 procent die zegt ‘onzeker’ te zijn en driekwart van de Zuidafrikaanse bevolking is onwetend en onkundig van de manier waarop mensen in hun eigen land maar buiten hun eigen bevolkingsgroep leven.

Ondertussen vindt een ruimte meerderheid (70%) wel dat streven naar nationale eenheid prioriteit zou moeten hebben.

Onwennig

De uitslag van het onderzoek is niet heel verrassend. In September bevond ik me in Pretoria in een gezelschap dat het huidige Zuid Afrika op micro-niveau vertegenwoordigde. Ik was getuige van hoe zo’n tien mensen - zwart, blank, kleurlingen en Indi-ers – in een communicatietraining wat onwennig het gesprek met elkaar aangingen. Bij doorvragen van de gespreksleider bleek dat angst een grote rol speelde bij ieder van hen. Bang voor wat de ander misschien over hen dacht, bang voor hun eigen emoties. En er was schaamte. Schaamte over het verleden. En niet weten hoe een nieuwe, andere houding aan te nemen.

Wat aan het einde van de dag iedereen duidelijk was, was dat relatie ontstaat en groeit bij de gratie van kwetsbaarheid. Als mensen elkaar in de ogen durven kijken en tegenover elkaar durven te erkennen dat ze bang zijn, onzeker, onwetend... dan komt er ruimte voor dialoog, voor gesprek. Wanneer de buurman kwetsbaar is, dan is het zoveel makkelijker om de drempel over te stappen en je zelf ook (figuurlijk) bloot te geven.

Zuid Afrika is hierin niet uniek. Het is een les met een universele waarde. Voor Kenia, voor Amerika, voor het Middenoosten, voor Europa en misschien ook voor Nederland?

Vertrouw die wereld daarbuiten niet

Onverstoorbaar maakten ze de afgelopen drie jaar bijna dagelijks hun rit naar de zwaar bewaakte gevangenis in Johannesburg. In een tijd waarin de wereld zich druk begon te maken over Zuid-Afrika's criminaliteitscijfers met het oog op het WK voetbal in 2010, groeide er in Sectie Medium C een familieband tussen Martin en Anita de Bruijn en bijna vierhonderd langgestraften. De tijd is echter aangebroken om naar huis te gaan.

Het metershoge zwaar bewaakte hek vol bedrading laat aan de verbeelding weinig over. Hier kom je niet zomaar in en je komt er zeker niet zomaar uit. Hoewel, als je Anita of Martin de Bruijn heet, afkomstig uit het Hollandse Brandwijk, dan gaan de dingen soms anders. Het stel heeft in drie jaar tijd niet alleen deuren voor zich zien opengaan, maar ook relaties opgebouwd waarover zelfs gevangenisbewakers zich verbazen.

Martin (41) en Anita (42) de Bruijn kwamen in maart 2005 naar Johannesburg om een aantal jaren van hun leven te dienen, zo zeggen ze zelf. "Na de onverwachte geboorte van ons dochtertje Naema wilden we uit dankbaarheid een aantal jaren van ons leven geven om God ergens anders te dienen", zegt Martin. Uiteindelijk belandden ze via contacten die ze tijdens eerdere reizen hadden gelegd, in de gevangenis van Johannesburg om daar onder langgestraften een trainingsprogramma op te zetten.

Zo goed als het werk van de grond kwam, zo moeilijk was de start van hun verblijf. In tegenstelling tot gedane beloftes bleken er bij aankomst bijvoorbeeld nauwelijks voorbereidingen te zijn getroffen voor het werk in de gevangenis. Martin en Anita besloten daarop zelf trainingen te gaan ontwikkelen. Hun achtergrond als respectievelijk penitentiair inrichtingswerker en sociaal werker, kwam daarbij goed van pas.

Opeens moesten ze nauw met elkaar samenwerken en allerlei gebeurtenissen en tegenslagen maakten het eerste halfjaar niet gemakkelijk. "We kregen met het een na het ander te maken: een auto-ongeluk, twee keer een auto-inbraak, 's nachts mensen om het huis, de wasmachine kapot... relatief kleine dingetjes, maar als je al onder spanning staat, dan weegt het mee", zegt Anita.

Ze begonnen het werk in de gevangenis door contacten te leggen en trainingen te ontwikkelen die nog het meeste lijken op resocialisatieprogramma's, maar dan gefundeerd op christelijke normen en waarden. Zo kunnen de jongens zich onder meer inschrijven voor trainingen in sociale vaardigheden, een cursus naar aanleiding van de Tien Geboden en een expressiecursus.

Gaandeweg kregen ze daarbij hulp van twee Zuid-Afrikaanse artiesten, Gijs en Jaci de Villiers. Die hielpen bij het ontwikkelen en geven van de expressiecursus. "Het was echt fantastisch en heeft mijn ogen geopend voor een andere wereld", zegt Jaci. Het is een karakteristieke opmerking, want het gros van de blanken in Zuid-Afrika heeft geen idee van wat zich achter de gevangenismuren afspeelt, en wil het liever niet weten ook.

Het kost een paar draaihekken voordat de wereld achter die gevangenismuren zichtbaar wordt. Sectie Medium C, verblijf van Zuid-Afrika's langgestraften, heeft lichtgele muren en grijze vloeren verlicht door tl-lampen. Overal zie je jongens en mannen in oranje of grijze overalls. In het 'leslokaal' staan dertig lichthouten banken en aan de muur hangt een preventieposter tegen aids. In de banken zitten tientallen gevangenen: zo'n vijftig overwegend zwarte hoofden.

Lees verder: http://www.nd.nl/Document.aspx?document=nd_artikel&id=106435