De gekwetste gevoelens van een Afrikaner

Voor Bok van Blerk (29) was 2007 misschien wel het jaar waarin hij ineens echt groot werd. Zowel in naam, want hij was opeens een bekend Zuidafrikaans zanger, als in zijn begrip van het land waarin hij is grootgebracht. Een land waarin een naam als ‘Koos de la Rey’ allesbehalve geschiedenis bleek te zijn.

“De regenboog blues van De la Rey” en “Lied maakt gekwetste trots van Afrikaners wakker”. Kranten en tijdschriften binnen en buiten Zuid-Afrika hielden zich dit voorjaar massaal bezig met het fenomeen ‘De la Rey’. Het was nadat Bok van Blerk, alias Louis Pepler, zijn eerste cd had uitgebracht en het nummer ‘De la Rey’ op single had uitgebracht. Het lied gaat over Afrikaanse generaal Koos de la Rey, een van de generaals uit de Tweede Boerenoorlog (1899 - 1902), die bekend werd om zijn moed en zijn strategisch inzicht, en wordt gezien als een van de leidende figuren in de strijd van ‘die boere’ voor onafhankelijkheid. Het uitbrengen van het lied bleek ‘onderbuikgevoelens’ naar boven te halen met een kracht waardoor ook de zanger zelf werd verrast.

Het begon eigenlijk allemaal toen Van Blerk, een ‘jongen van de Karoovlakte’, en zijn creatieve partners voor de eerste cd een lied wilden maken over de geschiedenis van de Afrikaner. Eerder al hadden ze het nummer ‘jy praat nog steeds my taal’ geschreven, over een verbroken relatie waarbij de man er na een tijd achter komt dat hij en zijn ex-vriendin nog steeds dezelfde taal spreken. “Schavend aan die tekst, veranderden we het in een lied over dat je trots mag zijn op wie je bent”, zegt Bok. “We zijn namelijk moe van de schuldgevoelens, om constant te moeten horen dat we fout zaten. We willen daar niet mee opgroeien. Zet dat nu eindelijk eens een keer van je af, en laten we doorgaan. Dat is wat we willen zeggen.”
Het zijn overigens niet alleen de ‘schuldgevoelens’ die deze generatie parten spelen, luisterend naar Bok: “Engelssprekende blanke Afrikanen kijken op ons neer. Op onze taal. Maar dit is wie en wat ik ben. Dit is de taal die ik spreek en ik ben het zat dat mensen er neerbuigend over doen.”

9/11-ervaring
Bok zegt dat het lied ‘De la Rey’ dat eerder dit jaar uitkwam, die gevoelens oprakelde in de hele breedte van de Afrikaanse gemeenschap: “Het veranderde iets. Het bracht iets naar boven, een begrip van je niet te hoeven schamen voor wie je bent.” Sommigen, zoals een professor aan de Universiteit van Stellenbosch, beschreven het zelfs als een 9/11-ervaring die “precies op tijd kwam”.
Wat echter nooit de bedoeling van Bok en zijn band was, was om een lied te schrijven dat ‘onderbuikgevoelens’ naar boven zou halen: “Ik wilde een verhaal vertellen, een kort stukje geschiedenis ophalen. De la Rey kwam naar boven omdat hij een krachtig, oprecht, gerespecteerd mens was die vocht voor de goede dingen. We wilden zover terug gaan, om de boodschap over te brengen dat je trots mag zijn op je wortels, op waar je vandaan komt.”
“Het is belangrijk dat je weet waar je vandaan komt, het is als het ware je ruggengraat in het leven. Want alleen als je weet waar je vandaan komt, kun je weten waar je naar op weg bent.”

Desalniettemin, toen ‘De la Rey’ de hitlijsten binnendenderde en het Afrikaanse publiek met storm veroverde, leek het hele land over hem heen te vallen, zowel zwart als blank. Niet alleen was er support, maar van hoog tot laag, van ministers tot de man in de straat, leken de Zuidafrikanen hun vooronderstellingen te hebben en waren allesbehalve terughoudend in het uitspreken ervan. Krantenkolommen vulden zich met discussies over vragen als: Is Bok een racist? Zet het lied aan tot racisme? Is dit de stille roep van de Afrikaners om een sterke man die opnieuw het heft in handen neemt in Zuid-Afrika? Is het lied illustratief voor de Afrikaanse-man-in-identiteitscrisis? En tijdens sommige van Bok’s concerten werden tot zijn eigen afschuw zelfs oude Zuidafrikaanse vlaggen weer van stal gehaald, en rechts-nationalisme liet van zich horen. En in gezinnen ontspon zich de discussie of het lied nu wel of niet geschikt was voor kinderen. Een 9-jarig meisje dat Bok van Blerk herkent tijdens het interview, zegt later: “Ik vind ‘De la Rey’ erg mooi want het klinkt zo goed. Maar een vriendinnetje van mij mag er van haar ouders niet naar luisteren”.

Warmbad of Belabela?
Bok van Blerk groeide op in Pretoria en zegt dat er tijdens zijn jeugd niet zozeer een taal- of cultuurkwestie was. Je was gewoon Afrikaans en dat sprak je. “Maar”, zo onderkent hij “op het moment dat dat onder druk komt te staan, heb je de neiging om eraan vast te gaan houden. Om ervoor op de bres te gaan staan.”
Hij wijst erop dat Zuid Afrika met alle verschillende talen en culturen zichzelf een regenboognatie noemt. In die regenboog vormen de Afrikaners en het Afrikaans een van de kleuren, “en we willen dan ook graag als dusdanig behandeld worden, met dezelfde rechten en privileges als alle andere kleuren. Bepaalde besluiten die vandaag de dag worden genomen geven je echter het gevoel dat ‘zij’ (het ANC, MB) je willen laten boeten voor wat je in het verleden hebt gedaan. Denk aan initiatieven als ‘regstellende aksie’. Voor veel van mijn vrienden is het vandaag de dag bijna onmogelijk een baan te vinden. En dan is er de kwestie van veranderen van namen van straten, steden en vliegvelden. Ik sta er helemaal achter om namen die herinneren aan het apartheidsverleden, te veranderen. Maar wat je nu ziet is dat ze namen van plaatsen veranderen die voor de Afrikaners van heel veel betekenis zijn en niet om verandering vragen. Waarom zou je Warmbad opeens Belabela moeten gaan noemen? En Potchefstroom... Het is erg Afrikaans en er is geen politiek verband met het apartheidsverleden. Maar toch, de naam moet worden veranderd.”
Hij noemt ook de discussie rond het Zuidafrikaanse rugby team dat kort geleden de wereldbeker won. Nagenieten van de sportieve topprestatie was er niet bij, want al snel werd de overwinning een politieke discussie met opmerkingen dat het team te blank is en geen afspiegeling vormt van het hedendaagse Zuid Afrika. Voor Bok is het nog weer een signaal. “Let maar op”, zegt hij “nu is rugby aan de beurt. Iets wat heel dicht bij ons hart ligt, zo’n deel van de Afrikaanse cultuur is. Het team in 2010 zal voor merendeel zwart zijn, met een zwarte coach.”

Maar hij realiseert zich dat hij in een positie is geplaatst waarbij hij Zuid Afrika kan helpen om weer trots te zijn op wie en wat ze is: “Dat is de boodschap die ik uit de grond van mijn hart wil doorgeven. En ik zou heel erg graag iets willen doen voor met name het Afrikaner deel van de bevolking. Ik ben trots op wie ik ben en daar wilde ik iets mee doen. Het feit dat dit album de opeen na beste verkochte album ooit in Zuid Afrika is, bewijst dat het een snaar raakt. Maar ik wil muziek maken, en geen onrust creëren.”